Görme engelli gazi iPhone’la sörf dalgası yakalıyor

Scott Leason güne erken başlıyor. Sabah 05:30’a kadar mail’ine, sosyal medyaya, haberlere ve hava durumuna bakmış oluyor. Gün içinde sörf yapmaya hazırlanmak için yeni iPhone XR’ındaki Surfline uygulaması aracılığıyla o günkü sörf raporlarını inceliyor. Bu Cuma, güneş doğmadan önce kalktı ve Mission Beach’te sörf yapmak için San Diego’da bulunan Mission Bay Aquatics Center’daki seansına gitmeye hazırlandı.

Üstelik tüm bunları hiçbir şey görmeden yaşıyor. Leason görme engelli.

ABD Donanma gazisi olan Leason, USS Tripoli amfibi gemisindeki birçok görsel iletişim uzmanı veya diğer adıyla “sinyalci”den biriydi. Flaş ışıkları, Mors kodu ve flamalar aracılığıyla gemiden gemiye sinyal vererek iletişim kurulmasını sağlıyordu. Leason, yedi yıllık donanma hizmetinin ardından, 4 Temmuz 1993’te bir soyguncunun kurşunuyla iki gözünü de kaybetti. Yeni “normal”ine alışarak geçen birkaç yıldan sonra, 2009’da ABD Gazi İşleri Departmanı’na ait Görme Engelliler Rehabilitasyon Merkezi’nde bilgisayar ve teknoloji eğitimi aldı. Bu, bağımsız yaşamaya giden yolda Leason için bir dönüm noktası oldu. 

Erişilebilir mobil bilgisayar teknolojisi henüz yeni yeni gelişmeye başlıyordu, fakat Apple’ın iOS işletim sistemi hızla kullanıcıların favorisi haline geldi. 2012 yılında Leason ilk iPhone’unu (iPhone 5) edindi ve Long Beach’te bulunan Tibor Rubin VA Tıp Merkezi’ndeki Görme Engelliler Rehabilitasyon bölümünün başkan yardımcısı Sarah T. Majidzadeh’ten eğitim aldı. “Telefonla gezinmek çok daha kolay,” diyen Leason sözlerini şöyle sürdürüyor: “Bence görme kaybı olan birçok kişi iPhone’u tercih ediyor çünkü onunla her şeyi yapabiliyorlar. Ayrıca VoiceOver da çok düzgün çalışıyor.”

Leason, günlük işleri için VoiceOver’dan yararlanan görme engelli veya görme kaybı olan birçok kişiden sadece biri. Görme engelliler topluluğundaki birçok kişi, artık VoiceOver’ı diğer mobil ekran okuyucu yazılımların toplamından daha fazla kullanıyor. VA’nın 13 görme engelli rehabilitasyon merkezinde tedavi olan gazilerin yaklaşık yüzde 70’ine iOS aygıtları ve erişilebilirlik eğitimi veriliyor. “Bu araçlar, eşit şartlar oluşturulmasını sağlıyor,” diyor Majidzadeh.

Fakat Leason hiç de teknoloji uzmanı sayılmaz. Evet, evde ve suda yaptığı sıkı antrenmanları takip etmek için bir Apple Watch takıyor. Ancak işleri basit tutmayı ve tüm aygıtlarının kullanımı kolay olmasını tercih ediyor. iPhone hem görme engelsiz hem de görme engelli kişiler için bunların her ikisini de yapıyor. “Yarın sörf antrenmanıma başlayabileceğim,” diyor. “Orada ne tür kaloriler yakacağımı görmek ilginç olacak.”

Leason ayrıca, son derece rekabetçi ve ciddi bir sporcu. Kazanmak istiyor ve birkaç kere kazanmayı başarmış: Leason, Haziran 2016’da Oceanside Harbor North Jetty’de düzenlenen USA Adaptive Surfing Championship’i kazanan ilk görme engelli olmuş. Aynı yıl, Harmony, Kuzey Carolina’da düzenlenen USA Water Ski yarışmasının Erkekler Trick yarışında ikinci olmuş. Bu yıl da dört farklı spor dalındaki yedi yarışmaya katılmış.

Leason son 10 yıldır Mission Bay Aquatics Center’la çalışıyor olsa da sörf yapmaya kısa süre önce, Corona del Mar’da geçirdiği çocukluğunu anmak adına başlamış. Engelli Sporcular Derneği’nin gazilere yönelik Operation Rebound programının da desteği sayesinde, suda yeni başarılara imza atan Leason ve Aquatics Center yıllar içinde koşullara adapte oldular, öğrendiler ve kendilerini geliştirdiler. 

Mission Bay Aquatics Center’ın eğitim koordinatörü Paul Lang, ilk günlerde karşılaştıkları ve zaman içinde üstesinden geldikleri bazı zorlukları hatırlıyor. “Bizimle su kayağı ve wakeboard yaparken genellikle kayakçıya teknenin dönüş yapacağını el işaretleriyle anlatırız,” diye açıklıyor. “Scott bu işaretlerden yararlanamadığı için farklı sistemler geliştirmek zorunda kaldık. Örneğin, onu plaja bırakmaya giderken uzanıp halatı sallıyoruz. Böylece halatın sallandığını anladığında onun için geldiğimizi anlıyor. Böyle küçük şeyler... Bir engelle karşılaşıyoruz, Scott’la birlikte ne yapacağımızı buluyoruz ve bu çözümü herkesin uygulayabilmesi için iyi çalışan sistemler geliştiriyoruz.”

İlk iPhone’unu aldığından beri Leason’la birlikte çalışan Lang, Leason’ın suda ve suyun dışında durumlara adapte olabilme yeteneğine sık sık hayran kaldığını belirtiyor.

“İlk kez iPhone alıp VoiceOver’ı kullanmayı öğrendiğinde, ondan bana da göstermesini istedim. Çünkü sadece ekrana dokunduğunu görüyordum ve neler olduğuna bir anlam veremiyordum. Sadece hızla ekrana dokunduğunu görüyor ve telefonundan çok hızlı telaffuz edilen sözcükler duyuyordum,” diyen Lang sözlerine şöyle devam ediyor: “Yapabildiği tüm o şeyleri gösterdiğinde tüm bunları elde edebilmek için aygıtıyla etkileşim kurmayı nasıl öğrendiğine çok şaşırdım. ... Onun diğerlerinden hiçbir farkı yok. Bir köşede oturup telefonuna dalıyor veya müzik dinliyor, bir şeyler okuyor ya da mesaj gönderiyor.”

“Teknoloji dünyasında 10 yılın ne kadar eskide kaldığını görmek inanılmaz,” diyen Mission Bay Aquatics Center müdür yardımcısı Kevin Waldick sözlerini şöyle sürdürüyor: “Teknolojiden çok anlamazdı ama iPhone’unu aldığında ‘Bunu yapabilirim. Bu harika,’ dedi. Apple, erişilebilirlik sağlama konusunda harika bir iş çıkarıyor. Tıpkı teknolojinin erişilebilir olması gibi bu sporlar da erişilebilir. Bu onun açısından çok önemli.” 

2018 yılı sona ererken, Aquatics Center yılbaşı tatiline girmeden önce Leason’ın wakeboard ve sörf yapmak için sadece bir ayı kaldı. “Herkes gibi bir teknenin arkasındaki halatın ucundayken görme engelli olduğumu unutuyorum,” diyor. “Ardından plaja vardığımda Snickers’ın etrafında insanlar oluyor ve onlara Snickers’ın rehber köpeğim olduğunu söylediğimde elimdeki sörf tahtasına bakıp ‘Sen görme engelli misin?’ diye soruyorlar. Bu güzel bir duygu.” 

“Su sporları tedavi edici bir etkiye sahip ama bunun daha çok kimliğimin bir parçası olduğunu, beni ben yapan şey olduğunu düşünüyorum,” diyor.

Karada, Leason o günkü dalgaları aklında tekrar yaşarken bol baharatlı öğle yemeğinin tadını çıkarıyor. Bitkin halde ama gün içinde iki saatlik bir antrenmanı daha var. Ve Snickers yanında olduğu sürece durmak bilmeden devam edecek. GoFundMe sayfasında bir bağış toplama etkinliği düzenleyecek ve 2019’da katılacağı yarışmaları ve aktiviteleri planlayacak. Hayatı kendi tercihlerine göre yaşamaya devam edecek. “Ben bağımsız biriyim,” diyor Leason. “iPhone’u tarif etmenin en iyi yolu bu: bağımsızlık.”