Reportage
04 mei 2022
De geluiden van een sterrenstelsel hier ver, ver vandaan komen uit de Mac
De kunstenaars van Skywalker Sound vertellen over hun creatieve proces, hoe de stem van R2-D2 is ontstaan en hoe ze een enorme geluidsbibliotheek hebben opgebouwd
Wanneer je in de buurt van Nicasio bent, een plaatsje met nog geen duizend inwoners dat in een uithoek van Marin County ligt, zijn de onbegrensde mogelijkheden haast tastbaar. Er liggen dan ook vele kilometers aan kabels onder de grond, en het wemelt er van de technologische snufjes.
Skywalker Ranch staat op een enorm terrein en is eigendom van George Lucas, de bedenker en maker van het immens populaire Star Wars-universum. Behalve de ranch vind je hier ook Skywalker Sound, de wereldberoemde geluidsstudio waar geluiden worden ontworpen, geëdit, gemixt en nabewerkt. Het gebouw van ruim 14.000 vierkante meter is opgetrokken uit rode baksteen en grenst aan wijngaarden en het speciaal aangelegde Ewok-meertje. Dit monumentale pand is tegelijkertijd ook een eerbetoon aan de stelling van Lucas dat een bioscoopfilm voor minimaal de helft om het geluid draait.
De Soundminer-geluidsbibliotheek, waarin je met welhaast poëtische trefwoorden kunt zoeken, loopt in de pas met de continu groeiende bibliotheek van Skywalker Sound. Die bevat inmiddels bijna een miljoen geluiden.
Geluidseditor Ryan Frias geeft een rondleiding door de centrale serverruimte van Skywalker Sound, die hij zelf omschrijft als “het brein dat al onze werkzaamheden mogelijk maakt.” “Als je een creatief beroep hebt, zit je echt niet op een trage computer te wachten”, vertelt hij. “Wanneer je een ingeving hebt die je meteen wilt uitproberen, heb je snelle tools nodig die alles wat je bedenkt meteen in iets werkbaars omzetten.” De 50 iMacs, 50 MacBook Pro‘s en 50 Mac mini’s met Pro Tools zijn allemaal verbonden met de 130 Mac Pro-racks in de centrale serverruimte.
Skywalker heeft behalve circa 130 Mac Pro-racks ook nog eens 50 iMacs, 50 MacBook Pro’s en 50 Mac mini’s met daarop de Pro Tools-audiosoftware én een hele batterij iPads, iPhones en Apple TV’s in gebruik. Mede daardoor kan Skywalker zulke grote stappen op geluidsgebied zetten en daarmee de hele sector veranderen.
"Ik begon lang geleden met een Macintosh SE", zegt Ben Burtt, de legendarische geluidsontwerper van de originele "Star Wars"-films, de prequels en de "Indiana Jones"-franchise. “Voor mij als schrijver betekende een computer met een tekstverwerkingsprogramma een wereld van verschil.”
“Geluidsbewerking lijkt wel wat op tekstverwerking: het is voor een deel knippen en plakken”, zegt Burtt. “Alle ervaring die ik op de Mac had opgedaan, kwam dus perfect van pas toen digitale geluidsbewerking in zwang kwam. Eind jaren negentig had ik daarvoor een Mac met Final Cut, en tegenwoordig heb ik maar liefst vier Macs. Op de ene bewerk ik alleen beeld, op de andere alleen geluid en op de derde schrijf ik scripts. Ik heb er dus continu vier om me heen staan, die ik Alpha, Beta, Gamma en Delta genoemd heb.”
Ontmoet de geluidsontwerpers achter R2-D2, Darth Vaders adem, lichtzwaarden en meer bij Skywalker Sound in deze Behind the Mac-documentaire.
Wie je ook spreekt bij Skywalker Sound, iedereen heeft een eigen bibliotheek met geluidsopnamen die hun na aan het hart liggen. “We zijn altijd op zoek naar geluiden die een emotie oproepen”, vertelt senior geluidsontwerper en geluidseditor Al Nelson.
Een geluidsontwerper heeft zelfs iets aan verouderde geluidsapparatuur. “Soms gaat er iets helemaal mis of maak ik iets stuk en ontstaat er zomaar iets moois. Dat vind ik echt geweldig”, vertelt Nelson. “Ik rommel graag met digitale apparatuur waarvan de elektronica een beetje van slag is. Zulke apparatuur is dus gewoon stuk en klinkt als een radio die niet helemaal op de juiste frequentie is afgesteld. Ik heb een stokoude PowerBook met daarop oude software waar ik ook graag mee werk. Daar kan ik opnamen in importeren die ik digitaal compleet ruïneer.”
Je weet van tevoren nooit wat tot een ingeving leidt. Een aannemer die wist dat Burtt altijd op zoek is naar een bijzonder geluid, belde hem een keer dat een ventilator in het appartement waarin hij bezig was een raar geluid maakte. De opname die Burtt van de wiebelende ventilatorbladen heeft gemaakt, fungeerde later als basis voor het onheilspellende geluid van de laserpoorten die zich in ‘Star Wars: Episode 1 - The Phantom Menace’ tussen Qui-Gon Jinn en Darth Maul bevinden tijdens hun lichtzwaardgevecht.
Soms dienen geluidsbronnen zich uit de meest onverwachte hoek aan. “Ik heb meegemaakt dat iemand me via internet liet weten dat zijn tante een raar hoestje had en vroeg of ik dat misschien wilde opnemen voor een of ander fantasy-wezen”, vertelt Burtt. (Nelson noemt dat soort fragmenten ‘creature sweeteners’.)
Senior geluidseditor Baihui Yang zegt dat het voor geluidsopnamen in de natuur ongelooflijk handig is om een MacBook Pro bij de hand te hebben. “Buiten kunnen we de opnamen even snel in Pro Tools zetten om te checken of die het gewenste resultaat opleveren”, vertelt ze. “Als je daarvoor eerst naar de studio moet, weet je niet of je misschien iets hebt gemist.” Behalve Pro Tools gebruikt ze ook Keyboard Maestro en de Matchbox-software.
Nelson heeft vroeger onder meer klassiek gitaar gespeeld. Daarom is hij meestal op zoek naar iets muzikaals, zowel in het dagelijks leven als achter de mengtafel. “We zijn hier in feite allemaal muzikant, want ook met geluid kun je muziek maken”, zegt hij. “Het draait allemaal om klank, en soms werk je zelfs aan een complete orkestratie. Gewoon maar een bak herrie onder een film zetten gaat echt niet werken. Je moet accenten leggen en met klankkleuren werken. Het is dus vergelijkbaar met het orkestreren van een symfonie.”
De geluiden die je met Apple associeert – het Fis-majeurakkoord dat je hoort als je een Mac opstart, het suizende geluid als je een mail verstuurt – en veel van de Star Wars-geluiden hebben één ding met elkaar gemeen: er wordt overduidelijk iets geactiveerd. Denk maar eens aan een robot die met toeters en bellen tot leven komt, de sierlijke handgreep van een lichtzwaard die opeens opgloeit of een ruimteschip dat met veel geraas optrekt tot de snelheid van het licht.
“Van Star Wars heb ik geleerd dat Ben voor science fiction alleen maar natuurlijke geluiden gebruikt”, vertelt geluidsontwerper Gary Rydstrom, die sinds 1983 bij Lucasfilm en inmiddels zeven Oscars in de wacht heeft gesleept. “De geluiden in het Star Wars-universum waren bijvoorbeeld gruizig en realistisch. Daarvoor had hij bestaande geluiden bewerkt tot iets wat we nog nooit hadden gehoord. Heel inspirerend.”
Wat het werk van Burtt zo karakteristiek maakt, is dat het vaak aan een optreden doet denken. “Vooral als je fantasy-geluiden moet bedenken, zoals voor buitenaardse stemmen, wezens, wapens en allerlei andere onbekende dingen, helpt het om er een bühne bij te denken”, vertelt Burtt. Toen hij nog maar net bezig was met de stem van R2-D2 – wat later het ultieme voorbeeld zou worden van de rol die geluid speelt bij de ontwikkeling die een personage doormaakt – leverde het aardig wat stress op dat de robot in diverse scènes met Alec Guinness zou spelen.
“Toen ik voor de eerste film met R2 zat te experimenten, realiseerde ik me opeens dat ik met een dialoog bezig was”, vertelt Burtt. “De timing is dan heel belangrijk. Toen we eenmaal doorhadden dat dit goed werkte, hebben de beeldbewerkers flink wat scènes opnieuw geëdit om de timing precies goed te krijgen. En toen liep het opeens allemaal perfect.” Burtt heeft toen ook de prequels onder handen genomen, waarvoor hij zowel het geluidsontwerp als de beeldbewerking had gedaan.
“Geluidsontwerpers maken in feite compleet nieuwe geluiden”, zegt senior geluidseditor André Fenley, Hij heeft bij Skywalker Sound onder meer de karakteristieke dinosaurusgeluiden voor de originele Jurassic Park-film gemaakt. “Ze gaan eropuit en nemen het geluid van de meest bizarre dingen op. Dat ruwe geluidsmateriaal keren ze vervolgens helemaal binnenstebuiten, omdat ze benieuwd zijn wat daaruit komt rollen.”
Voor de creatievelingen van Skywalker Sound kent het digitale filmproductieproces inmiddels geen geheimen meer. Ze hebben dan ook allerlei tips en adviezen voor zowel beginnende als door de wol geverfde filmmakers. “Tegen jonge mensen die graag geluid voor films willen gaan maken, zeg ik altijd dat ze goed naar de wereld om hen heen moeten luisteren en een eigen collectie geluidseffecten moeten opbouwen”, vertelt Burtt. “Dus geluiden opnemen en elke opname classificeren, want als je een geluidsbibliotheek samenstelt, ben je in feite bezig met het maken van creatieve keuzes. Verder zijn er nu talloze goedkope apps voor je iPad of MacBook beschikbaar waarmee je gewoon thuis geluiden kunt mixen en bewerken. Dat was er vroeger allemaal niet. Als ik nu jong zou zijn, zou ik helemaal uit mijn dak gaan. Ik zou drones laten vliegen en op allerlei manieren geluiden opnemen. Dat kon allemaal nog niet toen ik het vak in rolde.”
Volgens Nelson zijn iPhone-opnamen ‘prima bruikbaar’ voor professionele toepassingen.
“Hoe je het ook aanpakt,” zegt Rydstrom, “denk altijd meteen aan het begin na over het geluid. Dat is namelijk een van je storytellingtools. Ik durf zelfs wel te beweren dat dit een van de efficiëntere storytellingtools is als je eenmaal gaat filmen en monteren.”
“Met geluid kun je een groot deel van het verhaal vertellen, en het is meestal ook nog goedkoper dan beeld. Bovendien roept geluid in sommige gevallen ook sterkere emoties op”, aldus Rydstrom. “Als je erover denkt om geluidsontwerper te worden of films te gaan maken, kun je simpelweg 4K+-video op je iPhone opnemen. Niets staat je dus nog in de weg. Wanneer je voor je werk geluid opneemt of een film maakt, werk je ook gewoon met alledaagse beelden en geluiden. Dat is eigenlijk nog de grootste revolutie. Uiteindelijk komt het hele proces binnen ieders handbereik.”
Deel artikel
Media
-
Tekst van dit artikel
-
Afbeeldingen in dit artikel