Reportage
27 september, 2022
Archeologische vondsten in Pompeï op baanbrekende wijze vastgelegd dankzij iPad Pro
Het is dinsdagochtend. Dit is de laatste week waarin het archeologische team aan het graven is in Pompeï, en iedereen is druk in de weer.
De dag ervoor hadden ze een schat aan materiaal gevonden in een blootgelegde keuken uit de Romeinse tijd. Volgens Allison Emmerson, hoogleraar aan Tulane University en leider van dit archeologische onderzoek, is de bodem nog niet bereikt. Ze denkt dan ook dat er nog meer te vinden is. Elke nieuwe ontdekking licht een tipje van de sluier op van wat er op deze plek is voorgevallen en hoe het precies zit met de mensen die hier woonden en werkten.
Tussen de gebruikelijke scheppen, emmers, kwastjes en pikhouwelen waar archeologen mee werken, tref je hier ook een heel ander stuk gereedschap aan: een iPad Pro.
“iPad is echt ideaal voor archeologisch onderzoek”, vertelt hoogleraar Emmerson, die ook deel uitmaakte van het team dat in 2010 voor het eerst alle archeologische bevindingen op een iPad vastlegde. Volgens haar heeft iPad het veldwerk totaal veranderd.
Deze zomer heeft Emmerson – die voornamelijk onderzoek doet naar Romeinen aan wie tot nu toe nauwelijks aandacht is besteed, zoals vrouwen, arme mensen en tot slaaf gemaakten – ervoor gezorgd dat alle vondsten en werkzaamheden van haar team op iPad Pro worden vastgelegd. Volgens haar leidt deze iPad opnieuw tot drastische veranderingen in het veldwerk vanwege de hoge verwerkingssnelheid, de lange gebruiksduur van de batterij, de LiDAR-scanner en de mogelijkheid om de veelzijdige Apple Pencil te gebruiken.
Mary-Evelyn Farrior, een van de opzichters van deze opgraving, en Noah Kreike-Martin, student aan Princeton University, leggen in Pompeï een wijnkruik bloot. Hoogleraar Allison Emmerson leidt deze opgraving, waaraan archeologen en studenten uit de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk meewerken.
“Een archeologische opgraving is een destructief proces: als een vindplaats eenmaal is blootgelegd, kan die nooit meer opnieuw worden opgegraven. Daarom is het van cruciaal belang dat we alle relevante gegevens uiterst nauwkeurig vastleggen, zodat onderzoekers de site op een later moment kunnen ‘reconstrueren’”, aldus Emmerson. “Dankzij iPad Pro kunnen we al die gegevens sneller, nauwkeuriger en veiliger vastleggen dan met welk ander hulpmiddel dan ook. Bovendien heeft deze iPad de verwerkingscapaciteit die we nodig hebben om alle informatie aan elkaar te koppelen en op een geheel nieuwe manier te presenteren.”
De Vesuvius is in het najaar van 79 na Christus uitgebarsten en heeft de stad Pompeï daarbij onder een dikke laag as, puin en lava bedolven. Zeventien jaar daarvoor was de stad al zwaar getroffen door een aardbeving. Volgens sommige archeologen ging het in de periode tussen die twee rampen snel bergafwaarts met de stad.
De opgraving tijdens de afgelopen zomer duurde vijf weken en is ‘Tulane University Pompeii I.14 Project’ gedoopt, naar de locatieaanduiding van het gebouw op de stadsplattegrond. Emmerson heeft voor dit project archeologen en studenten van beide zijden van de Atlantische Oceaan opgetrommeld om een gebouw bloot te leggen dat in de tweede of derde eeuw voor Christus waarschijnlijk een restaurant is geweest.
Er was ook een technisch team aanwezig, dat onder meer door digitaal archeoloog Alex Elvis Badillo werd geleid. Emmerson heeft het afgelopen jaar samen met hem pionierswerk verricht om archeologische bevindingen op een andere manier vast te leggen en te publiceren.
Badillo en Emmerson hadden voor deze zomer twee digitale doelen: alles volledig papierloos op één device doen en een online database opzetten waarmee je de site later virtueel ‘opnieuw kunt opgraven’. Badillo wist dat het werk op een iPad Pro met een Apple Pencil zou worden gedaan en koos daarom het app-pakket van Esri en de Concepts-app van TopHatch om mee te werken.
Hierdoor verliep alles rond de opgraving totaal anders, vooral voor de twee mensen die toezicht hielden op de werkzaamheden: Jordan Rogers, die lesgeeft aan Carleton College, en Mary-Evelyn Farrior, die momenteel promoveert aan Columbia University. Ze hadden allebei een eigen deel van de opgravingssite toegewezen gekregen en hadden als taak om de studenten aan te sturen en het merendeel van de verzamelde gegevens vast te leggen.
“Hiervoor heb ik altijd alles met de hand op papier vastgelegd”, vertelt Rogers. “En als ik iets moest tekenen, deed ik dat op ruitjespapier en gebruikte ik een stuk touw en een meetlat om de precieze vindlocatie in kaart te brengen. De foto’s maakte ik met een aparte camera en moest ik handmatig uploaden als ik weer thuis was. Alle gegevens stonden dus op verschillende media, waardoor ik elke avond uren bezig was om al mijn aantekeningen en beeldmateriaal in de computer te krijgen.”
Op deze dinsdag, waarop Rogers en zijn team verder graven in de keuken die de dag ervoor zoveel verrassende nieuwe voorwerpen opleverde, gebruikt hij alleen een iPad Pro en een Apple Pencil om alle bevindingen vast te leggen.
“In eerste instantie was ik een beetje gespannen, omdat ik nog nooit met een iPad had gewerkt”, vertelt Rogers. “Maar ik had alles zo onder de knie, en het is bijna niet te geloven hoeveel efficiënter je er gegevens op vastlegt, vooral als je ook een Apple Pencil gebruikt. Ik ben nu ook meteen verlost van de angst om een vel papier kwijt te raken, iets wat met die stapels losse velletjes echt niet ondenkbaar was.”
Badillo heeft de ArcGIS Survey123-app van Esri eigenhandig aangepast. Daardoor hebben de archeologen nu meer dan vijftig velden tot hun beschikking om specifieke gegevens op hun iPad Pro in te voeren. Bovendien kunnen ze daar ook meteen een bijlage aan toevoegen, zoals een foto of tekening.
“Ik had al twee keer eerder een iPad in het veld gebruikt”, vertelt Farrior. “Maar dit was de eerste keer dat ik een iPad Pro in handen had en alle verschillende soorten gegevens op één plek kon invoeren. Met een Apple Pencil teken ik in Concepts een plattegrond van de site, met de camera maak ik foto’s en op het Magic Keyboard typ ik mijn observaties. Alle ingevoerde gegevens kan ik vervolgens razendsnel aan elkaar koppelen, en de batterij gaat ook bij hoge temperaturen en op een stoffige site de hele dag mee.”
Rogers maakt ook driedimensionale plattegronden van zijn delen van de opgravingssite. Daarvoor gebruikt hij de LiDAR-scanner op iPad Pro en de 3d Scanner App van Laan Labs.
“Het gaat allemaal supersnel, want het scannen duurt maar tien à vijftien seconden. En het is ook nog eens heel simpel”, aldus Rogers. “De scanner en app hebben alle details uitstekend vastgelegd en aan elkaar geplakt. Als we na afloop van de opgraving alle verzamelde gegevens gaan analyseren, komen deze scans me heel goed van pas.”
Tijdens het graafwerk van Rogers en zijn team in de keuken zijn ze nog meer objecten tegengekomen, zoals een siermasker, delen van een kookpot, beenderen van dierlijke oorsprong en een kleine lamp. Op basis van al die objecten kunnen de archeologen zich een beeld vormen van hoe en wanneer dit restaurant is gebruikt. Het gevonden materiaal wijst in de richting van een andere periode dan het team aanvankelijk dacht, en ook op een stad die niet in neergang is, maar juist opbloeit.
Een van de belangrijkste aanwijzingen daarvoor is een paar weken eerder in de put van Farrior blootgelegd. Een van de studenten ontdekte tijdens het zeven van een emmer met grond een munt. Het bleek om een uiterst zeldzame aureus te gaan, een gouden munt die keizer Augustus in zijn laatste levensjaar heeft laten slaan. Daaruit kan worden afgeleid dat de munt uit het jaar 13 of het eerste deel van het jaar 14 na Christus stamt.
“De munt lag in een van de ruimtes onder een tegel, wat wijst op een bewuste handeling. Waarschijnlijk ging het om een offerande aan een god, omdat ze bezig waren met het bouwen of verbouwen van de ruimte”, aldus Emmerson. “We hebben nu dus een heel duidelijk beeld van het moment waarop deze vloer is gelegd.”
Het digitale team heeft van de munt en alle andere opmerkelijke vondsten een 3D-scan gemaakt. Samen met alle andere verzamelde gegevens zijn de scans in een interactieve database van de opgravingssite gezet. Die komt op een gegeven moment online te staan, zodat iedereen de site digitaal opnieuw kan blootleggen: een baanbrekende ontwikkeling voor dit vakgebied.
“Dankzij iPad Pro zijn de gegevens in hoge mate met elkaar geïntegreerd en ook nog eens interactief, twee dingen waar Alex en ik enorm enthousiast over zijn”, aldus Emmerson. “Als ik wil weten hoe de locatie van Mary-Evelyn er op de ochtend van 28 juli uitzag, kan ik direct alle gevonden voorwerpen, de bodemanalyse, alle foto’s en de tekeningen op het scherm toveren. Ik heb alles dus meteen bij de hand.”
In januari hopen Badillo en zijn collega’s tijdens de jaarlijkse conferentie van het Archaeological Institute of America de database te presenteren en de iPad Pro-workflow toe te lichten die deze database mogelijk heeft gemaakt.
“Wat mij betreft was dit een groot succes. De manier van werken met iPad Pro heeft mijn verwachtingen echt overtroffen. Hierdoor konden we alles en iedereen heel snel met elkaar laten samenwerken”, zegt Badillo. “Dat komt volgens mij voor een groot deel door alle mogelijkheden van iPad Pro en Apple Pencil en hun enorme gebruiksgemak.”
De opgraving van dit jaar was de eerste in een reeks van drie. De komende twee zomers keert Emmerson terug naar dezelfde plek om verder te graven. Maar de volgende keer dat ze daar is, kijkt ze met heel andere ogen naar de site.
“Het gebouw is waarschijnlijk een stuk later neergezet dan in eerste instantie werd gedacht”, zegt Emmerson, die de eerste week na de opgraving samen met haar collega-archeologen de gegevens heeft bestudeerd. “Op grond van alles wat we hebben verzameld, en dan vooral de munt en de aardewerken gebruiksvoorwerpen, denken we nu dat het gebouw dateert uit de jaren vijftig van de eerste eeuw na Christus. We hebben ook renovaties aan de eetgedeeltes van het restaurant gevonden. Daardoor denken we dat Pompeï op het moment van de vulkaanuitbarsting niet in verval was geraakt, maar juist een bloeiende stad was.”
Emmerson is van mening dat de producten van Apple een belangrijke rol hebben gespeeld bij het bereiken van deze nieuwe conclusies, en ook bij de snelheid waarmee ze dat voor elkaar hebben gekregen. Meestal komen archeologen pas jaren na een opgraving met hun onderzoeksrapport.
“Aan het einde van de opgravingsperiode had ik een veel beter beeld van de site dan ooit tevoren. Dit is de strakste archeologische opgraving waar ik tot nu toe aan heb meegewerkt, en dat is voor een groot deel te danken aan iPad Pro”, zegt ze. “Dit is dan ook een van de redenen waarom deze technologie zo belangrijk is: hierdoor kunnen we precies laten zien wat we hebben gedaan en wat we hebben gevonden. Ik heb de verantwoordelijkheid voor het opgraven van deze site, dus ik vind het heel belangrijk dat we dat goed doen en het verhaal vertellen van de mensen die hier hebben geleefd.”
Deel artikel
Media
-
Tekst van dit artikel
-
Afbeeldingen in dit artikel
Foto’s overgenomen met toestemming van MIC – Archeologisch Park van Pompeï.